Τρίτη 24 Ιανουαρίου 2017

Εξουσία: oρμέμφυτο ή "μαύρη τρύπα";

Ακούω και διαβάζω απόψεις και θεωρίες. Κάποιες απολύτως σεβαστές, κάποιες εφαλτήριο για δικές μου σκέψεις, κάποιες αστείες (με την κακή την έννοια) και κάποιες σοβαρές (με την καλή). Κάποιες τις προσπερνάς σαν να μην τις άκουσες ή τις διάβασες ποτέ αλλά και κάποιες σου κεντρίζουν το ενδιαφέρον και θέλεις να σταθείς λίγο παραπάνω προτού πας παρακάτω. Τότε ή θα τις εγκαταλείψεις ή θα τις συνεχίσεις.
Με αφορμή συζήτηση με φίλη "ψώνισα" από τη βιβλιοθήκη μου το βιβλίο του Λένιν "Ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού", γραμμένο το 1916, πενήντα χρόνια μετά το Κεφάλαιο. 
Παρένθεση: Αφού το μύρισα καλά καλά, το ξεφύλλισα ακόμη καλύτερα και το ακούμπησα ευλαβικά πάνω πάνω στα 2-3 βιβλία που διεκδικούν - και ανυπομονούν ελπίζω - κατεπείγουσα και κατά προτεραιότητα ανάγνωσή τους. Το βιβλιαράκι αυτό το διάβασα στην πρώτη νιότη μου, δεν ξέρω τί θα θυμηθώ από αυτό αν κι έχω την υποψία, αν κρίνω από αντίστοιχες περιπτώσεις ξαναδιαβάσματος, οι λέξεις και τα νοήματα που σχηματίζουν έχουν πλέον περάσει κι εγκατασταθεί για τα καλά στις γνωστικές κυψέλες του εγκεφάλου μου. Κι όπως έλεγε - μάλλον ο Ortega Y. Gasset φημολογείται πως το είπε - "Κουλτούρα ή/και γνώση είναι αυτό που μένει όταν πια έχεις ξεχάσεις όσα διάβασες". Κλείνει η παρένθεση.

Η συζήτηση με τη φίλη αφορούσε την εκλογή Τραμπ και όσα αυτή συνεπάγεται για τις ΗΠΑ και για τον πλανήτη. Αφορούσε το αν ο υποτιθέμενος προστατευτισμός στον οποίο θα κινηθεί η διακυβέρνηση Τραμπ είναι μόνο ένα βήμα πίσω προτού ο καπιταλισμός ολοκληρώσει τον κύκλο του ευρισκόμενος για πολλές δεκαετίες στο ανώτατο και τελευταίο στάδιό του τον Ιμπεριαλισμό. Αυτό δε το βήμα προς τα πίσω θα το κάνει - αν το κάνει - προκειμένου να καθυστερήσει τον καταποντισμό του ως σύστημα.
Προτού καλά καλά ακουμπίσω το βιβλιαράκι με σκοπό την ανάγνωσή του, σε μια διαδικτυακή εκπομπή/κουβέντα άκουσα πάνω κάτω την ίδια άποψη... όχι μόνο για τα περί Τραμπ αλλά γενικότερα πως ο καπιταλισμός τελειώνει. Κι όταν λέμε τελειώνει δεν εννοούμε φυσικά αύριο μεθαύριο. Όπως του πήρε 2-3 αιώνες για να διαδεχθεί τη φεουδαρχία έτσι ίσως του πάρει άλλους τόσους όχι για να παραδώσει τη σκυτάλη αλλά για να ανατραπεί. Μέχρι τότε όλοι εμείς με νύχια και με δόντια οφείλουμε να προσπαθούμε και να πολεμάμε με τις μικρές μας δυνάμεις δίνοντας τις μικρές μας μάχες με το σύστημα όπου κάποιες φορές θα τις κερδίζουμε κάποιες άλλες όμως, ίσως τις περισσότερες, θα τις χάνουμε.
Γνωστά όλα αυτά θα μου πείτε, τα ζούμε καθημερινά. Άρα θα ξέρετε πως τίποτα δεν πάει χαμένο, πολλά έχουν κερδηθεί, περισσότερα μας τα πήραν πίσω γιατί τους αφήσαμε να τα πάρουν, αλλά σηκώνουμε τα μανίκια και πιάνουμε δουλειά. Σε όρους ζωής του καθενός μας φαίνεται πως τίποτα σημαντικό δεν καταφέρνουμε τελικά. Σε όρους όμως ιστορικής ζωής των κοινωνιών και των λαών κάτι κάνουμε.

Είναι γεγονός πως πολλά έχουν ακουστεί και πολλά έχουν καταλογιστεί στην τεχνολογία και τα "κακά" που αυτή επιφέρει στη ζωή μας. Δεν το συμμερίζομαι. Αφενός γιατί η τεχνολογία - ανάλογα τα "φίλτρα" του καθενός μας - μόνο καλά εντέλει αφήνει ως γενικό αποτέλεσμα και αφετέρου γιατί η ίδια η τεχνολογία και η ανεξέλεγκτη εξέλιξή της ίσως να είναι αυτή που θα αποτελέσει την πρώτη ρωγμή στο ίδιο το σύστημα που της δίνει τα εφόδια για ν' αναπτύσσεται.
Σκεφτείτε τον τομέα της παραγωγής αγαθών, αν όλα παράγονται από έξυπνες μηχανές, αν όλα "συμβαίνουν" ερήμην του ανθρώπινου παραγωγικού δυναμικού, αυτοί οι άνθρωποι που το αποτελούν πώς θα μπορούν να καταναλώσουν τα προϊόντα που παράγονται ερήμην τους αφού εκεί στο περιθώριο που θα βρίσκονται δεν θα διαθέτουν το μέσον, το χρήμα δηλαδή, για να τα αγοράσουν;
Πολύ απλοϊκή σκέψη αλλά όχι και τόσο. Σκεφτείτε μόνο αυτό που συμβαίνει στην Κίνα. Όταν η παγκόσμια οικονομική κρίση συρρίκνωσε τα εισοδήματα φτωχοποιώντας τεράστια τμήματα των κοινωνιών η κερδοφορία του κινεζικού κράτους-κολοσσού κινδύνευσε. Τότε στράφηκαν στην πολυπληθή δική τους "αγορά" και τί έκαναν; Δημιούργησαν ενδιάμεσες τάξεις ανάμεσα στους πάρα πολλούς (και πάρα πολύ) φτωχούς και τους πάρα πολύ λίγους (και πάρα πολύ) πλούσιους, δημιούργησαν μεσαία στρώματα δίνοντάς τους μεγαλύτερα εισοδήματα και αυξάνοντας έτσι την κατανάλωση. Εξ όσων βέβαια γνωρίζω η κινεζική ταξική διαστρωμάτωση δεν αναλύεται μόνο με οικονομικούς όρους αλλά και με μορφωτικούς. Αυτήν τη μορφωμένη "μεσαία" τάξη, έστω και χωρίς την αντίστοιχη οικονομική "επιφάνεια", είχε ως στόχο η μαοϊκή ..."μεγάλη μορφωτική ή πολιτιστική επανάσταση" καθώς τα μορφωτικά ανώτερα στρώματα της κοινωνίας δεν αποδέχονταν εύκολα την ανελευθερία και την "ευθυγράμμιση" με το κόμμα, αντιδρούσαν στην έλλειψη πλουραλισμού απόψεων και δικαιωμάτων έκφρασης και διαφοροποίησης.
Με βάση την εικασία πως ίσως η τεχνολογία θα είναι η ταφόπλακα του καπιταλισμού όντας στο ανώτατο (και τελευταίο υποτίθεται) στάδιό του, όταν σκοντάψει στον ίδιο του τον εαυτό και στα επιτεύγματά του ίσως κάνει μια παύση για να ανασυνταχθεί και να αποκτήσει καινούργιο πρόσωπο το οποίο μπορεί να βρει τρόπο να φαίνεται πιο ελκυστικό αρχικά, ίσως όμως προχωρήσει ακάθεκτος μέχρις εσχάτων χωρίς φτιασίδια.

Ωραία όλα αυτά. Ίσως δεν τα ζήσω εγώ ίσως ούτε οι επόμενες γενιές, αν και τους το εύχομαι, αλλά κάποτε θα συμβεί. Σύμφωνα τουλάχιστον με τα παραπάνω.
Και μετά; Πράγματι η ιδέα δεν είναι να διαδεχθεί ένα άλλο σύστημα αυτό που υπάρχει τώρα. Η πράγματι ελκυστική ιδέα είναι να αλλάξουν όλα εκ βάθρων κι αυτό που θα συμβεί δεν θα είναι ένα "σύστημα" αλλά ένας καινούργιος κόσμος με ανθρώπους όπως ακριβώς τους ξέρουμε, όχι aliens, ένας κόσμος που θα στηρίζεται σε ένα εντελώς καινούργιο ιδεακό, αταξικό σύστημα ζωής.
Ωραία και αυτά. 
Για να συμβούν όμως, τουλάχιστον κατά τα ενδιάμεσα στάδια μέχρι την "ονειρεμένη" κοινωνία και ζωή μέσα σε αυτήν, λογικά θα πρέπει να ανακαλύψουμε εκείνες τις δομές διακυβέρνησης όπου ναι μεν όλοι θα συμμετέχουν αλλά και όλοι θα έχουν επιλέξει κάποιον ή κάποιους να είναι ο καπετάνιος. Με όρους ανθρώπινης ζωής, της δικής μου εν προκειμένω, δεν μπορώ να φανταστώ κάτι τελείως διαφορετικό ακόμη κι αν όλοι έχουμε καλή τη πίστει αποδεχθεί πως θέλουμε να ζήσουμε ίσοι - ή περίπου ίσοι - και ειρηνικά σ' αυτή τη γωνιά του σύμπαντος που μας έλαχε να γεννηθούμε και να διαφεντεύουμε την ύπαρξή μας.
Κι εδώ καραδοκεί κατά τη γνώμη μου η μεγάλη παγίδα, η μεγάλη εκτροπή στο κοινωνικό διαταξικό ή αταξικό γονιδίωμα: η εξουσία. Κάποιος ή κάποιοι θα έχουν εξουσία. Σε κάποιον ή σε κάποιους θα έχουμε έστω όλοι συμφωνήσει να έχουν τη δυνατότητα να παίρνουν κεντρικά σημαντικές αποφάσεις. Δηλαδή σε κάποιον ή σε κάποιους δίνουμε εξουσία.
Αυτά όμως δεν είναι καθόλου ωραία. Γιατί εδώ ήρθαμε πάμε να φύγουμε.
Εξουσία λοιπόν. Κάπου εδώ "σκαλώνει" η σκέψη μου. Με τα "άλλα" δεν έχω θέμα και τα κατανοώ και τα διαχειρίζομαι και τα επιθυμώ και πολύ θα ήθελα να αγωνιστώ για να τα επιτύχω.
Αλλά όταν φτάνω σε αυτό το "κρίσιμο" σημείο της εξουσίας που θα δώσω εγώ σε κάποιον ή κάποιους κολλάω και δεν μπορώ να κάνω βήμα παραπέρα.
Ή μάλλον κάνω βήματα παραπέρα αλλά σε εντελώς άλλη κατεύθυνση και αναρωτιέμαι: η εκτροπή της ανθρώπινης συμπεριφοράς λόγω της εξουσίας που απέκτησε είναι ορμέμφυτο στον άνθρωπο; Είναι αναπόφευκτη αυτή η εκτροπή μόλις ο άνθρωπος ανέβη ένα σκαλί παραπάνω ακόμη κι αν εκεί τον τοποθέτησε η κοινωνία προκειμένου να μπορεί να δει, να ακούσει ή απλώς να αφουγκραστεί τις ανάγκες της; Kι αν η απάντηση είναι "ναι" τότε τί σημαίνει αυτό; Πως έχουμε ήδη βρεθεί μπροστά στο παράδοξο μιας "μαύρης τρύπας" αντίστοιχης με αυτές που υπάρχουν διάσπαρτες και "αόρατες" και "σκοτεινές" στο σύμπαν και καραδοκούν σε κάθε μας βήμα να μας καταπιούν;
Η εξουσία άραγε είναι ορμέμφυτο στον άνθρωπο ή "μαύρη τρύπα" στο σύμπαν της ανθρώπινης συμπεριφοράς; 
Όσο αδυνατώ να απαντήσω εγώ άλλο τόσο θα ήθελα να μπορέσει να το κάνει κάποιος άλλος και να εγκαταλείψω τον μάταιο τούτο κόσμο ξέροντας πέρα από κάθε αμφιβολία πως οι ολέθριες παρενέργειες που δημιουργεί η εκτροπή της ανθρώπινης συμπεριφοράς του κατέχοντος εξουσία δεν είναι ούτε ορμέμφυτο ούτε μαύρη τρύπα αλλά ένα ακόμη σύμπτωμα του συστήματος που προτού μας αφήσει χρόνους φροντίζει να αφήσει μηχανισμούς αναπαραγωγής του.

Η παγκόσμια οικονομική κρίση της τελευταίας δεκαετίας δεν έχει κάνει τους ανθρώπους μόνο πιο φτωχούς, ακόμη και πολύ φτωχούς, τους έχει κάνει να νοιώθουν ανήμποροι και μικροί. Και αδυνατώντας να δούν κάτι καλό μπροστά νομίζουν πως το καλό το έχουν ήδη βιώσει και βρίσκεται πίσω, στο παρελθόν.
Με ρωτούν λοιπόν πολλές φορές σε ποιά εποχή θα ήθελα να έχω ζήσει, γνωρίζω την απάντηση αφού μην έχοντας ζήσει σε καμία άλλη πριν δεν θα 'θελα να έχω ζήσει σε καμία άλλη εποχή πλην ετούτης. Κι ενώ μπορώ να πω σε ποιά άλλη πόλη ή/και χώρα θα μου άρεσε να ζω (με την προϋπόθεση πως στοιχειωδώς γνωρίζω πώς είναι εκεί η ζωή και προτού βέβαια η ίδια η εμπειρία με διαψεύσει) δεν ξέρω και δεν θέλω να πω ότι θα προτιμούσα να ζω σε κάποιο χρονικό τοπίο του παρελθόντος όσο ελκυστικό κι αν μοιάζει είτε από αφηγήσεις είτε από ενθυμήσεις δικές μου γιατί κι εγώ από κάπου ξεκίνησα και κάπου πρόκειται να πάω. Γνωστό το πρώτο άγνωστο το δεύτερο.
Πάλι με όρους της ανθρώπινης ζωής, εν προκειμένω της δικής μου, εκτός από τις κλασικές 3 διαστάσεις συν την 4η εκείνη του χωροχρόνου η μόνη επιπλέον διάσταση που γνωρίζω λέγεται ζωή, νοιώθω πολύ καλά μέσα σε αυτήν παρά τις βουτιές που κατά καιρούς κάνω στις υπόλοιπες διαστάσεις προκειμένου να απαντήσω στα ερωτήματά μου, να λύσω τις απορίες μου, να καθησυχάσω τους φόβους μου και να πάρω φόρα από το παρελθόν για να ορμήσω στο μέλλον.
















Κυριακή 15 Ιανουαρίου 2017

Δε νιού μπιγκ Μπαμ θίορι

Αυτό πάντως που οι του "μεταρρυθμιστικού" αγωνιούν κι εκνευρίζονται για τη διαφαινόμενη αυτοδυναμία της Νέας Δημοκρατίας πραγματικά με ξεπερνάει.
Δηλαδή τί περίμεναν; Να έχουν αυτοδυναμία οι ίδιοι; Όχι, μερτικό στην εξουσία περίμεναν.
Και το άλλο που οι "δημοκρατικώς συμπαραταχθέντες" τα 'χουν βάψει μαύρα επειδή η Γεννηματά ακούει "φωνές" που τις λένε να κρατάει ίσες αποστάσεις με ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ κι αυτό με ξεπερνάει.
Δηλαδή τί θέλουν; Να πολεμάει τον ΣΥΡΙΖΑ και να χαϊδεύει τη ΝΔ; Ναι, για κείνο το μερτικό που λέγαμε...
Kαι τούτο επίσης με ξεπερνάει που δεν παραδειγματίζονται από τον κατακερματισμό, τη φαγωμάρα, το ξεκατίνιασμα και τα αλληλοκαρφώματα της αριστεράς ή/και της "αριστεράς" της έσω- αλλά και της (ωσονούπω κάποια, προς τον παρόν και ες αεί ελπίζω κάποια άλλη) εξωκοινοβουλευτικής. Αυτό μπορεί να έχει μια εξήγηση ότι μάλλον θέλουν να μας πούν πως είναι κι αυτοί "αριστεροί"-λέμε-τώρα τύπου να μωρέ είμαστε κι εμείς εδώ, καλύτεροι είναι οι ορίτζιναλ μούφα αριστεροί (είτε έσω- είτε έξω-);
Με παρακολουθείτε ή μόνη μου μιλάω;

Όπως και να 'χει παμ' παρακάτω...
Τώρα θα μου πείτε τί με κόφτει εμένανε κι από πίτα που δεν τρώω τί με μέλλει κι αν καεί.
Δεν με κόφτει αλλά ως ..."βενιζελικιά" με εντελώς αρνητικό πρόσημο και πολλά πολλά "αντί" μπροστά, ξέρω πολύ καλά πως όπου αγωνία κι εκνευρισμός του "μεταρρυθμιστικού" βλέπε "Βενιζέλος".
Η πίτα που δεν τρώω και που έχει ήδη καεί φωνάζει κι αυτή από μακριά "Βενιζέλος".
Ο ΓΑΠ επανήλθε στο ΠΑΣΟΚ και μαθαίνω πως στόχος είναι να εκλεγεί ακόμη κι αν είναι ο μόνος που θα εκλεγεί. Από την άλλη το Φλωριδοραγκουσοδιαμαντοπουλέικο ετοιμάζει το μαγαζάκι του όχι γιατί ελπίζει σε κάτι από μόνο του αλλά για να μην επανακάμψουν στο ΠΑΣΟΚ σκορποχώρι παρά ως οργανωμένη συνιστώσα και αυτοί. Ουπς! Συνιστώσα είπα... Τελικά το ΠΑΣΟΚ είναι εδώ, είναι εκεί, είναι παραπέρα; Πού είναι τελικά το ΠΑΣΟΚ; Δυστυχώς είναι παντού γιατί το ΠΑΣΟΚ δεν είναι κόμμα, είναι είδος υπό αέναη άνθιση δυστυχώς. Είναι ο ΣΥΡΙΖΑ το νέο "παλιό" ΠΑΣΟΚ ή το παλιοΠΑΣΟΚ άρχισε να του μοιάζει μήπως και κάποια στιγμή αρχίσει να παίρνει τα πάνω του; Μήπως νομίζει πως οι συνιστώσες οδήγησαν τον ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία; Μήπως θεωρούν πως κι εδώ έχει εφαρμογή ο ποιητής "αν αποσυνθέσεις τον ΣΥΡΙΖΑ θα δεις να σου απομένουν οι συνιστώσες του. Ε με τέτοιες προσπαθείς να ξαναφτιάξεις το ΠΑΣΟΚ"; Αν νομίζουν πάντως κάτι τέτοιο κάνουν τεράστιο λάθος γιατί εκείνοι είναι που τον οδήγησαν στην εξουσία. Τον έσπρωξαν καλύτερα. Γαμιώντας τον πήγαν λέμε, αλλά αυτά τα έχουμε ξαναπεί μην τα επαναλαμβάνουμε.
Εμένα όμως άλλο με απασχολεί.
Γιατί κόπτονται για την επερχόμενη αυτοδυναμία της ΝΔ; Γιατί αγχώνονται για την πολυδιάσπαση του λεγόμενου "κεντροαριστερού χώρου" που δεν οδηγεί με τίποτα σε μια πραγματική συμπαράταξη; Καταρχήν ποιοί κόπτονται; Γνώμη μου είναι πως έχει φέρει τεράστιο εκνευρισμό στους κόλπους των Βενιζελικών η επαναφορά ΓΑΠ στην πρώτη γραμμή. Γιατί αυτό σημαίνει πως ο Βενιζέλος περνάει σε εντελώς δευτερεύουσα ή και τριτεύουσα θέση. Γιατί σημαίνει πως ο Βενιζέλος αποτελεί τεράστιο βαρίδι για το ΠΑΣΟΚ και η Φώφη Γεννηματά το γνωρίζει αυτό.
Οι βενιζελικοί κύκλοι λοιπόν αγωνιούν επειδή - νομίζουν - εξαιτίας της πολυδιάσπασης και της αναστάτωσης λόγω της επαναφοράς ΓΑΠ θα πάρει η ΝΔ αυτοδυναμία και δεν θα έχει πια ανάγκη το ΠΑΣΟΚ, το όποιο ΠΑΣΟΚ κι έτσι πάπαλα τα οφίτσια. Βέβαια αν τους ρωτήσετε θα σας πουν ότι θέλουν τη συνεργασία για να ελέγχουν τη ΝΔ. Bullshit γιατί τώρα πια ξέρουμε πόσο απάτη είναι αυτό γιατί τώρα πια ξέρουμε πως κι όταν ακόμη πρωθυπουργός ήταν ο Σαμαράς ο πραγματικός "άρχων" της χώρας ήταν ο Βενιζέλος.
Τώρα λοιπόν δεν θέλουν πια τον Βενιζέλο επέλεξαν τον ΓΑΠ μάλλον ως πιο ελεγχόμενο πιόνι στη σκακιέρα που ναι μεν υπάρχει στημένη όμως ακόμη δεν μπορώ να διακρίνω με βεβαιότητα τους παίκτες που θα κονταροχτυπηθούν πάνω της.
Διαβάζω από εδώ κι από εκεί, σε βενιζελικούς κύκλους πάντα, ότι η παράταξη που οδήγησε τη χώρα στη χρεωκοπία (τη ΝΔ εννοούν γιατί οι ίδιοι είναι αθώες περιστερές) οδεύει ολοταχώς και ενωμένη στην αυτοδυναμία τη στιγμή που η δική τους παράταξη σπαράσσεται. Και ξαφνικά οι βενιζελικοί κύκλοι έπαυσαν να ασχολούνται με τον ΣΥΡΙΖΑ, δικαίως θα μου πείτε αφού ο ΣΥΡΙΖΑ τελείωσε. Τελείωσε αλλά δεν ξόφλησε απλώς πέρασε και αυτός τα χρέη τα οποία προστέθηκαν στα χρέη των προηγούμενων επάνω στις πλάτες μας. Αλλά ας πρόσεχαν κι οι πλάτες μας που πίστεψαν πως το κόμμα του "μπαίνει δε μπαίνει στη βουλή" θα ενδιαφερόταν ποτέ να αποκτήσει επίγνωση έστω του καθήκοντος που ανελάμβανε. Που θεώρησαν πως ένα κόμμα που έμοιαζε περισσότερο με φιλολογικό, φιλοσοφικό όμιλο, με μερικές παρέες που προβληματίζονταν κι αεροβατούσαν πότε από εδώ και πότε από εκεί, χωρίς συνοχή, ορίζοντα και συγκρότηση στη σκέψη τους θα ήταν ποτέ δυνατό να σηκώσει το τιτανοτεράστιο βάρος της αναδιάρθρωσης της χώρας και της προοπτικής έστω πορείας προς την έξοδο από τη ζοφερή πραγματικότητα που βιώνουμε.

Στο δια ταύτα:
Ξαφνικά θυμήθηκαν την κακή ΝΔ όχι επειδή πιστεύουν πως πράγματι είναι "κακή" αφού όταν συνεργάζονταν μια χαρά οδηγώντας τη χώρα και τον λαό της στον γκρεμό τίποτε κακό δεν της έβρισκαν, κιχ δεν είχε ακουστεί, ένα "φτάνει", ένα "φύγετε", ένα "παραιτηθείτε", ένας "σανός"... κάτι βρε αδελφέ που να δείχνει πως κατανοούσαν την κατάσταση.
Όχι. Τώρα που κανείς δεν θα τους δίνει σημασία, τώρα που κανείς δεν τους χρειάζεται, τώρα που η ΝΔ θα κυβερνάει για χρόνια μόνη της (τουλάχιστον θα είναι ο εθχρός του λαού που πάντα ξέραμε και πάντα "εμπιστευόμαστε" γιατί πώς να ξαναεμπιστευτείς κάποιον εχθρό που δεν γνωρίζεις;) τώρα θυμήθηκαν να αγανακτίσουν για την παράταξη που μας οδήγησε στα μνημόνια. Όχι πως αυτό είναι ψέμα δηλαδή αλλά δεν μας οδήγησε μόνη της.
    
Δεν ξέρω πόσο δυνατά θ' ακουστεί το μπαμ του Βενιζέλου αλλά όσο δυνατά κι αν ακουστεί δεν θα είναι τίποτε περισσότερο απ' αυτό που ήταν πάντα ο Βενιζέλος: θόρυβος.





 









Τρίτη 10 Ιανουαρίου 2017

Έρως και Φως!


Tο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης γιορτάζει τα 30 χρόνια από την ίδρυσή του με μια σπουδαία αρχαιολογική έκθεση. 

Πώς ήταν η χλωρίδα και η πανίδα των Κυκλάδων 5000 χρόνια πριν; Ποιοι ήταν οι πυρήνες της κοινωνίας τους; Ποια ήταν η κοινωνική διαστρωμάτωση; Πώς κάλυπταν τις ανάγκες διαβίωσης οι κάτοικοι των νησιών; (κτηνοτραφία, κυνήγι, αλιεία,γεωργία;)
Yπήρχαν γνώσεις ναυπηγικής, υφαντικής ακόμη και καλαθοπλεκτικής; Με ποιον τρόπο ψυχαγωγούνταν; Tί ρόλο είχε η μουσική, το ποτό και ο χορός στη ζωή τους; Ποιες ήταν οι τελετουργίες και οι λατρείες τους; Γνωρίζουμε στοιχεία για τις πίστεις και τις δοξασίες τους; 
Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, συμπληρώνοντας το 2016 τα 30 χρόνια δημιουργικής παρουσίας του, διοργανώνει την έκθεση με τίτλο «Κυκλαδική Κοινωνία 5000 χρόνια πριν» που θα διαρκέσει από αρχές Δεκεμβρίου 2016 μέχρι τέλη Μαρτίου 2017. Καθώς έως σήμερα δεν υπάρχουν τεκμήρια γραφής της Πρωτοκυκλαδικής περιόδου, η έκθεση επιχειρεί να «αναγνώσει» με απλό και εύληπτο τρόπο τη δομή της κοινωνίας των Κυκλάδων κατά την  Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (3200 έως 2000 π.Χ.), τις ασχολίες των κατοίκων, το φυσικό περιβάλλον στο οποίο ζούσαν, τις πίστεις και τις δοξασίες τους, μέσα από τα δημιουργήματα του ίδιου του Πρωτοκυκλαδικού Πολιτισμού.
Η έκθεση διοργανώνεται από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης σε σύμπραξη με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και περιλαμβάνει 191 αρχαία αντικείμενα: από τη συλλογή του ίδιου του Μουσείου, την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων (98 έργα από τα Μουσεία Νάξου, Απειράνθου, Σύρου και Πάρου), καθώς και από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και το Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου.
Η έκθεση πραγματοποιείται με την οικονομική συμβολή του Συνεργαζόμενου Ιδρύματος Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου.
Τα κυκλαδικά ειδώλια στη σημερινή τους μορφή,  με την απλότητα και τα λιτά τους περιγράμματα, αγαπήθηκαν από το ευρύ κοινό, συνδέοντάς τα συχνά με έργα τέχνης μοντέρνων καλλιτεχνών του 20ου αιώνα, όπως ο Modigliani, ο Brancusi, ο Matisse, ο Picasso κ.ά. Η πρωταρχική θεώρησή τους με μια αυστηρή τυπολογική παρουσίαση, στέρησε συχνά τους συσχετισμούς των αρχαιολογικών εκθεμάτων με τις πολιτισμικές εξελίξεις της κοινωνίας που τα παρήγαγε.  Η  έκθεση  «Κυκλαδική Κοινωνία 5000 χρόνια πριν» έρχεται  να καλύψει αυτό το κενό και να αναδείξει με κατανοητό τρόπο την καθημερινή ζωή και τις ασχολίες των ανθρώπων των Κυκλάδων 5000 χρόνια πριν!

Η έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης «Κυκλαδική Κοινωνία 5000 χρόνια πριν»  η οποία περιλαμβάνει και αρχαιότητες από τα μουσεία των Κυκλάδων που προέρχονται από ανασκαφές, έρχεται να καλύψει αυτό το κενό χωρίς να παραλείψει να θίξει και την αρχαιοκαπηλία, που έπληξε βαρύτατα τον κυκλαδικό πολιτισμό.  Αναδεικνύει δε με λιτό, αισθητικά προσεγμένο αλλά συγχρόνως κατανοητό τρόπο, τη ζωή και τις ασχολίες των ανθρώπων των Κυκλάδων 5000 χρόνια πριν. 

Η έκθεση διαρθρώνεται στις εξής θεματικές ενότητες:
1.    Πυρήνες της κοινωνίας
2.   Ασχολίες, Τέχνες & Τεχνικές
3.   Μια Ματιά στην  Κοινωνική Ζωή
4.    Κοινωνική Ιεραρχία
5.    Πίστεις και Δοξασίες
 
Μην χάσετε αυτήν την έκθεση και μην παραλείψετε να παρακολουθήσετε στο τέλος μία εξαιρετική προβολή που στην ουσία είναι οπτικοποίηση ενός εξαιρετικού ποιήματος 
του κου Νίκου Σταμπολίδη.

Όταν ακόμα το Χάος ήταν κυρίαρχο 
κι αδιαμόρφωτη η πλάση
ένα φτερωτό όν, ενοποιητικό, ο Έρωτας πετούσε στην αέρινη δίνη
ενώνοντας τον Ουρανό και τη μάνα Γη.
Και εγένετο Φως! 

Φως που μοιράστηκε τον χρόνο με το σκοτάδι
δημιουργώντας ενιαυτούς και εποχές.

Και τα έγκατα της Γης εκτόξευσαν λάβες
που πνίγηκαν στα κρύα νερά της θάλασσας σχηματίζοντας νησιά και ηπείρους
κι ανάμεσά τους την Αιγηίδα,
την πιο όμορφη απ΄όλα τα μέρη της γης.

Ανάμεσα στα πολλά τα νησιά της
για χρόνια διέσχιζε το πέλαγος ακυβέρνητος ένας βράχος,
η Αστερία, που στάθηκε καταμεσής στο αρχιπέλαγος
για να γεννήσει η Λητώ τον γιο του Δία,
τον χρυσομάλλη Απόλλωνα,
θεό της λογικής, της Μουσικής και του Φωτός.

Κι από τότε, ο βράχος από Ά-δηλος έγινε Δήλος!
Και γύρω του στάθηκαν τ΄άλλα νησιά σε κύκλο
για να τιμήσουν το θεϊκό φως του Αιγαίου,

Νησιά που πήραν ονόματα από τους γιους
και τις θυγατέρες του Ποσειδώνα,
ο Νάξος, η Πάρος, ο Άνδρος, η Σαντορίνη …
οι Κυκλάδες.

Και πάνω τους στήθηκε η ζωή των φυτών, των ζώων και των ανθρώπων

Μα τούτοι πλήθαιναν
και η Ανάγκη,
μάνα αυτή της προόδου,
τους ανάγκασε να ακονίσουν τον νου
και την έμφυτη περιέργεια,
αναζητώντας δρόμους τροφής και εργαλείων και επικοινωνίας
Έτσι ξεκίνησαν να εφευρίσκουν
και να επιχειρούν.

Τον άγριο θεό της θάλασσας αψηφώντας
αναζήτησαν να κάνουν μια καλύτερη ζωή,
φέρνοντας οψιδιανό από της Μήλου τις πλαγιές,
το κοφτερό γυαλί των ηφαιστείων,
που επεξεργάστηκαν
το ίδιο για μαχαίρι κοφτερό,

μ’αυτό να κόψουν, να τρυπήσουν, να χτυπήσουν,
όπλο μαζί και εργαλείο φοβερό

πριν του χαλκού η κοφτερή λεπίδα
γίνει της πιο σημαντικής τους εποχής
η νέα πραγματικότητα.
(Η Εποχή του Χαλκού).

Φορώντας τον μανδύα της περιέργειας ταξίδεψαν
Με πλοία και σκαριά ελαφριά
πάνω σε χαίτες λευκών αλόγων
και κατσικιών κοπάδια,
όπως φαντάστηκαν τα κύματα της θάλασσας

κι’από τις αίγεs ονόμασαν το Αρχιπέλαγος
Αιγαίο …

Πάνω σε βράχια που αντίκρυζαν τη θάλασσα,
Σταθμούς σε μια πορεία του Αγνώστου

σκάλισαν με πέτρα πάνω στην πέτρα
σημάδια ανεξίτηλα,
ανθρώπους και καράβια και κύματα
να θυμούνται έτσι τ’αγκυροβόλια
για την επόμενη διαδρομή, κάθε φορά …

Και οι γυναίκες περιμένοντας το γυρισμό των αντρών τους,
Κατασκεύαζαν αγγεία από πηλό,
και πάνω τους ζωγράφιζαν τον κόσμο τους:
ήλιους, και κύματα και ψάρια
και σπείρες αέναες
χωρίς αρχή και τέλος,
με τέλος και αρχή συνάμα.

Καθημερνά γνωρίζοντας τον άλλο,
τον απέναντι,
χαρίζοντας και παίρνοντας γεννήματα της γης
κι ακόμα τ’ αγαθά από τα ζώα
γάλα και κρέας, δέρμα και μαλλί
οψιανό και μέταλλα
χαλκό κι ασήμι
και χρώματα που μοιάζαν
στης θάλασσας το δέρμα, μπλε,
ή στων ανθρώπων την υγρή ψυχή, το αίμα, κόκκινο,
το σώμα τους να βάψουν
(και τα υφάσματα).

Έτσι σιγά-σιγά
ανοίγονταν ο νους
κι οι ομάδες γίνονταν κοινωνίες ολόκληρες.
Και πίναν συντροφιά με ξένους και δικούς
και γλύκαιναν τις μέρες και τις νύχτες τους
με μουσικές και όργανα

και αποτύπωναν στην πέτρα του Αιγαίου
την αστραφτερή
που άλλη δεν υπάρχει
σε ομορφιά
αυτή που μέσα στους αιώνες κρατεί
στο μάρμαρο το πάλευκο
σμιλεύοντας την ιστορία, τις αξίες και τις πίστεις τους
με τον δικό τους τρόπο.

Αντί γραφής,
Πουλιά και ζώα κι άνθρωποι συνάμα
ξεπήδαγαν μέσ’ από χέρια επιδέξια
την ομορφιά ν’ αποτυπώσουν λαχταρώντας
μιας δύσκολης μα όμορφης ζωής.

Συμποσιαστές, και μουσικοί
γυναίκες κι άνδρες αντάμα
και παιδιά πυρήνες της ζωής, της οικογένειας,
της κοινωνίας τους πυρήνες.
Με ζεύγη αρχοντικά, βασίλισσες και βασιλιάδες
κοσμημένους με σπαθιά και τελαμώνες

Μα πάνω απ’ όλα σμίλεψαν
μορφή κυρίαρχη,
αυτή της γης-γυναίκας,
γυναίκας καθιστής ωσάν βιολί
γυναίκας γόνιμης, καρποφορούσας,
παραγωγή της ίδιας της ζωής
που συνεχίζει το αδιάκοπό της νήμα
αυτήν που ξαφνικά μπορούσε να τη βρει στη γέννα ο θάνατος,
αυτήν ν’ αποτυπώσουν θέλησαν περσότερο
μ’ αυτόν τον τρόπο ν’ απομονώσουν το κακό.

Αυτήν στο τέλος, σ’ άλλη σφαίρα, λάτρεψαν
σε πολλαπλές μορφές
υψώνοντάς τη σε βάθρο θεϊκό
γυμνή, με τονισμένο το τρίγωνο της ήβης της
γυμνή,
όπως γυμνός ο άνθρωπος γεννιέται
και γυμνός – χωρίς να παίρνει τίποτα – πεθαίνει.

Nίκος Σταμπολίδης
Διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης