Αξίες σε κρίση. Ζευγάρια στην "κρίση".

Oscar Kokoschka

Δεν είναι μόνο τα οικονομικά προβλήματα που σαν το σαράκι τρώνε την ύπαρξή μας. Δεν είναι μόνο η ανασφάλεια που σαν τρωκτικό ροκανίζει τις αντοχές μας. Δεν είναι μόνο ο φόβος που σαν το λιονταρίσιο βλέμμα παραλύει τους μυώνες μας. Δεν είναι μόνο η αγωνία από την ιλιγγιώδη τροχιά των σκέψεών μας που τρελαίνει το μυαλό μας. Δεν είναι μόνο το άγχος που διαλύει το σαρκίο μας κι ούτε καν εις τα εξ ων συνετέθη. Δεν είναι καν ο θυμός... η οργή. Πάνω απ' όλα αυτά... τουλάχιστον για μένα είναι η απορία. Γιατί; Δεν ρωτώ γιατί όλα αυτά. Το γνωρίζω πια καλά. Ρωτώ γιατί τα δεχόμαστε όλα αυτά. Καμία εξήγηση δεν μου είναι πια αρκετή. Είτε με επιστημονικούς όρους δοθεί αυτή η εξήγηση είτε με ψυχολογικές ερμηνείες είτε μυρίζοντας τα δάχτυλά μας. Μπορώ ν' απαριθμήσω εκατό λόγους. Ισχύουν και οι 100 και πάντα θα υπάρχουν νέες ερωτήσεις πάνω στις δοθείσες απαντήσεις. Θα υπάρχουν νέες απορίες στα υποτιθέμενα ήδη απαντηθέντα ερωτήματα. Και πάντα θα μένουν αναπάντητα ερωτηματικά. Ολόκληρα τμήματα της συμπεριφοράς εκατομμυρίων ανθρώπων που είναι εντελώς άνευρα... χωρίς ελπίδα να δημιουργηθούν νέες συνάψεις άρα πιθανότητα απόκτησης αίσθησης, ολόκληρες αποικίες κυττάρων χωρίς αίμα, κενά μοριακής δομής, χωρίς ζωή.

Τα τελευταία τρία χρόνια όλο και πιο συχνά ακούω από ανθρώπους που ζουν μαζί, ως ζευγάρια, την ζοφερή αφήγηση για τις "αιτίες" που τους αναγκάζουν να παραμένουν ακόμη "μαζί". Βάζω τη λέξη "μαζί" σε εισαγωγικά αυτή τη φορά. Μέσα σε αυτά τα σπαρακτικά σημεία στίξης που προσδίδουν στη λέξη, την οποία άλλοτε αγκαλιάζουν κι άλλοτε σφίγγουν θανάσιμα, πολλαπλάσια νοήματα απ' όσα η ίδια η λέξη αντέχει να σηκώσει το βάρος τους.

Συγκατοικούν χωρίς να ζουν, συζούν χωρίς να μοιράζονται τίποτε περισσότερο παρά ευθύνες και έξοδα. Μετατρέπουν τους εαυτούς τους σε οιονεί ανθρώπους, λίγο πάνω από ζόμπι, αρκετά κάτω από όντα. Φιγούρες. Απλώς φιγούρες χαμένες σε λογαριασμούς, οικονομικούς προγραμματισμούς για τα ανήλικα μέλη της οικογένειάς τους, προϋπολογισμούς και υπολογισμούς για διαστήματα όχι μεγαλύτερα του ενός μηνός. Ίσως δύο ή και τρεις. Το πολύ. Λες και πέθανε το αύριο αφού το χθες μοιάζει τόσο μακρινό τώρα πια, αφού το παρόν δεν είναι τίποτε άλλο από ένα δυσβάσταχτο μαρτύριο που τίποτε δεν μπορεί να το κάνει υποφερτό.

Το ένα δάνειο, το άλλο δάνειο, το σχολείο, το φροντιστήριο. Δόσεις που δεν εξυπηρετούνται, υποχρεώσεις που δεν καλύπτονται, ζωές που δεν βιώνονται. Κι αν υπάρχει δουλειά, πάλι καλά. Αν δεν υπάρχει... τουλάχιστον γλιτώνουν τους υπολογισμούς για το πώς κι αν θα βγάλουν τον μήνα. Σ' αυτή την περίπτωση ο μήνας, αν βγει, βγαίνει από μόνος του σαν από θαύμα. Κοινή επαγγελματική ζωή... πιο εύκολα διαχωρίζεις την "άλλη" παρά αυτήν. Κοινά βήματα από κοινές αποφάσεις που πάρθηκαν σε άλλες συνθήκες με άλλες προϋποθέσεις και άλλα όνειρα. Πώς να την κόψεις και αυτήν στη μέση. Κι αν όχι στη μέση σε τί ποσοστό; Χαμένοι στα ποσοστά άνθρωποι που κάποτε αγαπήθηκαν. Πώς να ξαναρχίσουν; Άστο... καλύτερα μαζί έστω και "μαζί".

Σε εποχές προ "κρίσης" κάποια από αυτά τα ζευγάρια ίσως αποφάσιζαν να τραβήξουν, ο καθένας χωριστά, το δρόμο της ζωής τους. Θα ρύθμιζαν τις υποχρεώσεις και τις ευθύνες τους απέναντι στα παιδιά - αν υπήρχαν. Αν δεν είχαν προλάβει εν τω μεταξύ να δημιουργήσουν οικογένεια, τα πράγματα θα ήταν πιο εύκολα. Μια δεύτερη ευκαιρία, μια δεύτερη ζωή θα περίμενε και τους δύο. Καλύτερη; Χειρότερη; Όταν ξεκινάς το καινούργιο ταξίδι δεν ξέρεις. Μόνο ελπίζεις και χτίζεις σε άλλες βάσεις με άλλες προϋποθέσεις, διορθώνοντας λάθη, σβήνοντας και ξαναγράφοντας τα θέλω και τις επιθυμίες σου. Σχεδιάζοντας από την αρχή τον χάρτη της διαδρομής σου, δημιουργώντας ή συμπληρώνοντας το σύστημα αξιών σου. Ή απλώς ακολουθώντας το ένστικτό σου κι όπου βγει. Θα ζήσεις πιο όμορφα; Πιο άσχημα; Δεν το ξέρεις αλλά αν δεν κάνεις το βήμα δεν θα το μάθεις ποτέ.

Καθώς αραδιάζω τις σκέψεις μου στο ψηφιακό μου χαρτί πιάνω τον εαυτό μου να διαφωνεί με το χέρι μου καθώς πληκτρολογεί τη λέξη "κρίση". Η κρίση, η όποια κρίση, έξω από τα εισαγωγικά, είναι μια λέξη με βαρύ νόημα βεβαίως. Αλλά το νόημα αυτό στο ακροτελεύτιο τμήμα του σηματοδοτεί ένα τέλος, μια έξοδο. Προς κάπου. Αν δεν φτάσεις εκεί δεν ξέρεις πού οδηγεί η έξοδος αυτή αλλά πάντως έξοδος υπάρχει. Σε κάτι καλύτερο; Σε κάτι χειρότερο; Αυτή είναι η μοίρα του ανθρώπου να μην μπορεί ποτέ ν' απαντήσει με σιγουριά στο πρώτο ή το δεύτερο ερώτημα. Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να χρησιμοποιεί την στατιστική ή το ένστικτο ή την εμπειρία για να εικάσει, μια διαδικασία που εν συντομία και κατ' ευφημισμόν αλλά και για να νιώσει ένα κάποιο δέος απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό την ονομάζει "πρόβλεψη". Πρόβλεψη βέβαια δεν είναι. Είναι επιθυμία κι ευχή με μπόλικη προσπάθεια και ακόμη περισσότερες ψευδαισθήσεις ότι θα τα καταφέρει. Αλλά έστω κι έτσι. Μια κάποια έξοδος είναι κι αυτή. Έστω με μια μικρή πρόθεση μπροστά της. Δηλαδή διέξοδος. Έστω. Αυτό όμως που βιώνουμε δεν είναι πια κρίση. Δεν είναι πια καν "κρίση". Είναι η ζωή μας τώρα πια. Και πρέπει να τη ζήσουμε είτε μας αρέσει είτε όχι.

Πάνω σε αυτόν τον καμβά καλούνται οι άνθρωποι να κεντήσουν τη νέα τους ζωή. Με ελπίδα ή χωρίς. Με τόλμη ή χωρίς. Με γενναιότητα ή χωρίς. Με αποφασιστικότητα ή χωρίς. Με αγώνα ή χωρίς. Με συμβιβασμό ή συνειδητή αποδοχή. Με παραίτηση ή σκληρή πάλη. Με απομόνωση ή κοινωνική συμμετοχή.

Αλλά...
Όταν οι άνθρωποι δεν τολμούν λόγω "κρίσης" να ανατρέψουν τα κακώς κείμενα στην προσωπική τους ζωή, πώς μπορούμε να περιμένουμε συμμετοχή τους στο ευρύτερο κοινωνικό γίγνεσθαι μιας συνολικότερης ανατροπής; Όταν από αδυναμία/δειλία τους αδυνατούν να βρουν έναν - έστω και στενό - "δρόμο" διόρθωσης/αναδιάρθρωσης κάποιων τμημάτων της ολοένα συρρικνούμενης κοινής τους ζωής πώς μπορούμε να ελπίζουμε ότι είναι σε θέση να προσφέρουν δυνάμεις στην διαδικασία της ρήξης με το σάπιο κοινωνικό οικοδόμημα και στην δημιουργία ενός νέου κοινωνικού ιστού στη θέση του διάτρητου και κατεστραμμένου παλαιού; Αδυνατώ ν' απαντήσω.

Δεν θα ήθελα να νομίσετε ότι εγώ που τα γράφω αυτά είμαι υπεράνω και δεν τα κατανοώ. Αν βρισκόμουν σε παρόμοια κατάσταση το πιο πιθανόν να μην ήμουν ούτε κι εγώ περήφανη για τις επιλογές μου. Ίσως ν' αντιδρούσα κι εγώ ως άνθρωπος της κρίσης με αξίες σε κρίση. Δηλαδή ίσως να μην αντιδρούσα καθόλου. Αλλά είπα να πω μια κουβέντα παραπάνω βρε αδελφέ.

Κάποιοι συνηθίζουν να λένε "γράφω όπως σκέφτομαι". Εγώ ανάποδη ως συνήθως λέω "σκέφτομαι όπως γράφω".

Το παράπονο https://www.youtube.com/watch?v=ZbX0AKHPDPA