Ένας Κολοσσός, ένα Άγαλμα και η Διεθνής...

Street Art στη Μανίλα

Στα τέλη του 19ου αιώνα και στις πρώτες δεκαετίες του 20ου οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, ως προορισμός, υπόσχονταν μια νέα αρχή, απαλλαγμένη από την απολυταρχική καταπίεση, τις θρησκευτικές διώξεις, τις ταξικές διακρίσεις και τη μόνιμη καθημερινότητα της αγροτικής φτώχειας της Κεντρικής, της Ανατολικής και της Νότιας Ευρώπης. 
Αυτοί που μετανάστευαν δεν ήσαν οι πιο φτωχοί, ήσαν εκείνοι που μπορούσαν να πληρώσουν το καθόλου ευκαταφρόνητο για εκείνη την εποχή ποσό εισιτηρίου του πλοίου.
"Δώστε σε εμένα", καλούσαν τις ευρωπαϊκές κοινωνίες οι στίχοι της Emma Lazarus, στη βάση του Αγάλματος της Ελευθερίας, "τις κουρασμένες, τις φτωχές, τις συνωστισμένες μάζες σας, που θέλουν να αναπνεύσουν ελεύθερα". 

The New Colossus

Not like the brazen giant of Greek fame,
With conquering limbs astride from land to land;
Here at our sea-washed, sunset gates shall stand
A mighty woman with a torch, whose flame
Is the imprisoned lightning, and her name
MOTHER OF EXILES. From her beacon-hand
Glows world-wide welcome; her mild eyes command
The air-bridged harbor that twin cities frame.

"Keep, ancient lands, your storied pomp!" cries she
With silent lips. "Give me your tired, your poor,
Your huddled masses yearning to breathe free,
The wretched refuse of your teeming shore.
Send these, the homeless, tempest-tost to me,
I lift my lamp beside the golden door!"

Ανάμεσα στο 1892 και στο 1924 σχεδόν είκοσι εκατομμύρια άνθρωποι ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα αυτό, φτάνοντας στο Έλις Άιλαντ. Η μεγαλύτερη έως τότε πληθυσμιακή κίνηση της νεότερης ιστορίας αποδείκνυε έμπρακτα την ελκτική δύναμη της αμερικανικής πρόσκλησης. Οι αχανείς εκτάσεις, η απουσία εστεμμένων, η κατοχυρωμένη ανεξιθρησκία, και κυρίως η προοπτική της ατομικής ευημερίας καθιστούσαν στις ΗΠΑ συνώνυμες με τις απεριόριστες δυνατότητες του μέλλοντος.
...
Τίποτα, ίσως, δεν συμπυκνώνει καλύτερα την ανάγκη να συνδεθεί η ιστορία της μετανάστευσης με την ιστορία των ριζοσπαστικών κινημάτων από τις παραλληλίες ανάμεσα στο σονέτο της Emma Lazarus Ο Νέος Κολοσσός και στην αμερικανική μετάφραση της Διεθνούς. Το πρώτο γράφτηκε το 1883 και βρίσκεται, από το 1903, εντοιχισμένο στη βάση του Αγάλματος της Ελευθερίας. Από τους παραπάνω στίχους, από εκεί προερχόταν η πρόσκληση των Ηνωμένων Πολιτειών σε εκείνους "που θέλουν να αναπνεύσουν ελεύθερα". Στον επόμενο στίχο, η πρόσκληση γινόταν πιο συγκεκριμένη: "Δώστε σ' εμένα [...] τους κολασμένους" (the wretched).

Ο γεωγραφικός Νέος Κόσμος υποδεχόταν τους καταφρονεμένους του χτες, τους "κολασμένους", παρέχοντάς τους τη διαβεβαίωση ότι το μέλλον τους ανήκε. Την ίδια εποχή, το 1902, ένας σοσιαλιστικός εκδοτικός οίκος στο Σικάγο κυκλοφόρησε μια συλλογή με εργατικά και επαναστατικά τραγούδια*. Η επιτομή περιείχε στίχους και μελωδίες από τη Δυτική Ευρώπη. "Εμείς οι Αμερικανοί σοσιαλιστές μόλις τώρα έχουμε αρχίσει να τραγουδάμε", διευκρίνιζε η εισαγωγή, προκειμένου να εξηγήσει την ανάγκη προσαρμογής των ευρωπαϊκών στίχων στις αμερικανικές πραγματικότητες. Εκεί, ανάμεσα στην Κόκκινη Σημαία και τη Μασσαλιώτιδα, εμφανίζεται η πρώτη αμερικανική εκδοσή της Διεθνούς.

The international    (αρχική εκδοχή)

Arise ye workers from your slumbers
Arise ye prisoners of want
For reason in revolt now thunders
And at last ends the age of cant.
Away with all your superstitions
Servile masses arise, arise
We’ll change henceforth the old tradition
And spurn the dust to win the prize.

Refrain:
So comrades, come rally
And the last fight let us face
The Internationale unites the human race.
...


Ο εκδότης και επιμελητής Charles H. Kerr επέλεξε να στηριχτεί στο γαλλικό πρωτότυπο, παραμερίζοντας την υπάρχουσα βρετανική εκδοχή. Στον πρώτο λοιπόν στίχο, όταν η Διεθνής προσκαλεί τους παραγωγούς του πλούτου να ξεσηκωθούν, με έπαθλο το ισόβιο βασίλειο της ισότητας και της ελευθερίας, ο Kerr διάλεξε προσεκτικά τις λέξεις: A-rise ye wretched of the Earth (Εμπρός της Γης οι κολασμένοι).

The international    (αρχική βρετανική εκδοχή)

Arise ye pris’ners of starvation
Arise ye wretched of the earth
For justice thunders condemnation
A better world’s in birth!
No more tradition’s chains shall bind us
Arise, ye slaves, no more in thrall;
The earth shall rise on new foundations
We have been naught we shall be all.

Refrain:
’Tis the final conflict
Let each stand in his place
The International Union
Shall be the human race.
...

(Γαλλικό πρωτότυπο)

Debout! les damnés de la terre
Debout! les forçats de la faim
La raison tonne en son cratère,
C’est l’éruption de la fin.
Du passé faisons table rase
Foule esclave, debout! debout!
Le monde va changer de base
Nous ne sommes rien, soyons tout!

Refrain
C’est la lutte finale
Groupons-nous et demain
L’Internationale
Sera le genre humain. 


Παρατηρώντας προσεκτικά διακρίνουμε την εμφάνιση της σχετικά σπάνιας λέξης "wretched", δηλαδή των "κολασμένων", στους στίχους του Νέου Κολοσσού και της Διεθνούς. Οι "κολασμένοι", δηλαδή εκείνοι που είχαν υποφέρει σιωπηλά για δεκαετίες, περιγράφονται και στα δύο ποιήματα ως το υποκείμενο που διαθέτει - είτε το γνωρίζει είτε όχι - την αναζωογονητική δύναμη η οποία είναι ικανή να μετασχηματίσει ριζικά τους όρους της καθημερινότητάς του και να αναμορφώσει την κοινωνία στο σύνολό της.

(Η Διεθνής είναι επαναστατικό διεθνιστικό τραγούδι. Είναι ο ύμνος του παγκόσμιου κομμουνιστικού και εργατικού κινήματος. Η μουσική της Διεθνούς έχει γραφτεί από τον Πιερ Ντε Γκεϋτέρ (Pierre De Geyter) και οι αρχικοί στίχοι, στα Γαλλικά, από τον Eugène Pottier. Οι στίχοι της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες του κόσμου. Χρησιμοποιήθηκε και ως εθνικός ύμνος της Σοβιετικής Ένωσης από το 1922 μέχρι το 1944). 

* Socialist Songs with Music, Charles H. Kerr & Co, Σικάγο, 1902.


Πηγή και αφορμή για τα παραπάνω: η Κόκκινη Αμερική του Κωστή Καρπόζηλου, η Wikipedia και ο εαυτός μου.

Όσο για το τί υπόσχονται και τί αντιπροσωπεύουν σήμερα οι ΗΠΑ όλοι πλέον γνωρίζουμε πως... και τα λοιπά... και τα λοιπά...
Όσο για την Ευρώπη μας που "έδωσε" εκατομμύρια από τα κολασμένα παιδιά της κι αυτή δεν πάει πίσω σε αυτά τα λοιπά... και τα λοιπά... και τα λοιπά...