«"Λαθρο"μετανάστης». Αυτός ο άγνωστος.

Έλληνες επιβάτες τρίτης θέσης στο κατάστρωμα... ονομάστηκαν "Μετανάσται" κι όσοι εξαυτών βρέθηκαν 
χωρίς εισιτήριο ονομάστηκαν "Λάθρο-μετανάσται".

Από e-lawyer, το νομικό ιστολόγιο για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην ψηφιακή εποχή:

«Ολοένα και συχνότερα ακούμε να χρησιμοποιείται ο όρος "λαθρομετανάστες". 

Δεν πρόκειται για ουδέτερη, αλλά αντιθέτως για  αρνητικά φορτισμένη λέξη, καθώς συνδέει εξ ορισμού μια ιδιότητα με την τέλεση παράνομων πράξεων.  

Το ερώτημα είναι κατά πόσο αυτός ο όρος είναι ακριβής νομικά.

Το κεντρικό νομοθέτημα για την μετανάστευση είναι ο Ν.3386/2005 όπου στις ποινικές διατάξεις που περιλαμβάνει ορίζονται συγκεκριμένες πράξεις ως παράνομες:

Σε καμία από αυτές τις ποινικές διατάξεις γίνεται χρήση των όρων "λαθρομετανάστης", ή "λαθρομετανάστευση". 

Επομένως η επιλογή του ποινικού νομοθέτη είναι να μην χρησιμοποιηθεί η συγκεκριμένη ορολογία.

Έτσι, η χρήση του όρου "λαθρομετανάστες" στο δημόσιο λόγο, προσβάλλει το τεκμήριο της αθωότητας αλλά και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια των προσώπων, στα οποία αναφέρεται. Γιατί τους αποδίδει αυτομάτως την ιδιότητα του παρανόμου, χωρίς να προβλέπεται τέτοια ιδιότητα και, πολύ περισσότερο, χωρίς βέβαια να υπάρχει σχετική δικαστική απόφαση που να κηρύσσει τα πρόσωπα ένοχα. Έτσι πρόκειται τελικά για έναν όρο όχι μόνο τεχνικά ασαφή, αλλά, ανάλογα και με το πλαίσιο της χρήσης του, μπορεί να αποτελέσει και προσβολή της προσωπικότητας του άλλου, ως μια περίπτωση εξύβρισης.»

Πάμ' παρακάτω:

Άρα η λέξη “λαθρομετανάστης”, από το καθαρά φασιστικό λεξιλόγιο ακραίων εθνικιστών και δηλωμένων ναζιστών, έχει περάσει σε καθημερινούς ανθρώπους που θεωρούν ότι με αυτό τον τρόπο περιγράφουν κάποιον που έχει διαπράξει κάποια παρανομία. Το πρώτο συνθετικό της λέξης “λάθρο-” είναι φορτισμένο με αρνητική σημασία και δημιουργεί συνειρμούς τύπου “λαθρεπιβάτης”, “λαθρέμπορος” κ.τ.λ, βάζοντας στην ίδια μοίρα ανθρώπους που αναζητούν καλύτερη ζωή (λες και είχαν όρεξη να ξενιτευτούν) με άτομα που παραβιάζουν νόμους ή κανονισμούς.

Λεξικολογικά:

Τη λέξη "λαθραίος" την πρωσυναντούμε στην τραγωδία του Αισχύλου Αγαμέμνων στον στίχο 1230: ἄτης λαθραίου τεύξεται κακῇ τύχῃ. τοιάδε τόλμα.

Από τότε έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι, τόσο πολύ ώστε το αίμα έχει γίνει κι αυτό νεράκι γάργαρο, άρα ουδεμία σχέση έχουμε με τους αρχαίους ημών υποτιθέμενους προγόνους.

Ωστόσο η λέξη κατέληξε ως πρώτο συνθετικό σε πολλές αρνητικές ή/και παράνομες καταστάσεις για να παραμείνει τελικά σκέτη νέτη "λάθρο" για να χαρακτηρίζει ανθρώπους που οι "παρανομίες" άλλων, η καταλήστευση του πλούτου των χωρών τους από "τρίτους", η δίψα για εξουσία κάποιων άλλων, η επακολουθούμενη φτώχεια, η ξηρασία, οι αρρώστειες κι ένα σωρό άλλα δεινά τους αναγκάζουν να μεταναστεύσουν. Κάτι που δεν θα κουραστώ ποτέ να υπογραμμίζω ότι συμβαίνει από τότε που ο άνθρωπος σηκώθηκε στα δυο του πόδια (home erectus). 

Γιατί η ιστορία του ανθρωπίνου είδους δεν είναι τίποτε περισσότερο και τίποτα λιγότερο από μια ιστορία διαρκούς μετανάστευσης.

Έτσι κι αλλοιώς όλοι από την Αφρική καταγόμαστε γι' αυτό και είμαστε όλοι Αφρικανοί
εν τέλει.

Ο τρόπος με τον οποίο γίνεται ή που πρέπει να γίνεται αυτή η μετανάστευση στις σημερινές συντεταγμένες υποτίθεται κοινωνίες και στα οργανωμένα υποτίθεται κράτη δεν αφορά τις συγκεκριμένες σκέψεις.

Για να ασχοληθεί κανείς με αυτούς τους τρόπους όμως απαραίτητη προϋπόθεση είναι να υπάρχουν συντεταγμένες κοινωνίες ή οργανωμένα κράτη. Αλλά ακόμη κι αν υπάρχουν τέτοια κράτη η όποια οργάνωση αφορά τα του οίκου τους και μόνον γιατί αν ενδιαφέρονταν γενικώς για την κοινωνία και τον άνθρωπο δεν θα είχαμε ούτε πολέμους ούτε δυστυχίες και πιθανόν και η όποια μετανάστευση να γινόταν και αυτοί συντεταγμένα προς όφελος όλων μας ή να μη γινόταν και καθόλου. Αν και αυτό ανθρωπολογικά, κοινωνικά και ιστορικά είναι αδύνατον να συμβεί.

Πάμ' παρακάτω:

Για να δούμε όμως μερικά ...points:

Παρά την έκκληση ακόμα και του επικεφαλής του γραφείου της Υπάτης Αρμοστίας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα, Γιώργου Τσαρμπόπουλου ο οποίος χαρακτηριστικά τονίζει πως «ο απαξιωτικός όρος λαθρομετανάστες, που εξομοιώνει τον ανθρώπινο πόνο με εμπορεύματα, πρέπει επιτέλους να εξαλειφθεί από το λεξιλόγιο», τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και πολλοί πολίτες μέχρι πρόσφατα χρησιμοποιούσαν τον όρο «λαθρομετανάστες» για να περιγράψουν τους πρόσφυγες και τους οικονομικούς μετανάστες που καταφεύγουν στη χώρα μας. Βεβαίως μερικοί ανόητοι πολίτες μαζί με τους φασίστες, τους ναζιστές και τους ρατσιστές εξακολουθούν να τον χρησιμοποιούν και μάλιστα στη σύντομη version του "οι λάθρο". Ούτε καν μπαίνουν στον κόπο να προσθέσουν ως δεύτερο συνθετικό την λέξη που χαρακτηρίζει ένα ανθρώπινο ον π.χ. "μετανάστης".

Παρακάτω θα στενοχωρήσω κάποιους:

Είναι γνωστό ότι η γλώσσα τσακίζει κόκαλα. Στην προκειμένη περίπτωση τα κόκαλα είναι κόκαλα «αλλοδαπών». Αρα μικρό το κακό. Μήπως όμως δεν είναι ακριβώς έτσι;

Η ιστορία της λέξης αυτής λέει πολύ περισσότερα από όσα θα ήθελαν εκείνοι που τη χρησιμοποιούν με επιμονή. Γιατί αυτή η ιστορία ανατρέπει τον ισχυρισμό ότι οι έλληνες μετανάστες ήταν πάντα νόμιμοι και ότι η μετάβασή τους στα ξένα έγινε με οργανωμένο τρόπο, άρα δεν μπορεί να συγκρίνονται με τους μετανάστες από την Ασία και την Αφρική που φτάνουν σήμερα στην Ευρώπη.

Στα λεξικά ο όρος «λαθρομετανάστης» καταγράφεται από τη δεκαετία του 1990. 

Αλλά η λέξη εμφανίζεται από τις αρχές του 20ού αιώνα και αναφέρεται αποκλειστικά σε έλληνες μετανάστες. Ο νεολογισμός προέκυψε ίσως από τον όρο «λαθρεπιβάτης», γιατί οι Ελληνες που έφευγαν για τις ΗΠΑ χωρίς επίσημα χαρτιά συχνά δεν είχαν και εισιτήρια.

Χάρη στην πρόσφατη ψηφιοποίηση μεγάλου μέρους του ελληνικού τύπου, μπορούμε να ανιχνεύσουμε κάποιες πρώτες χρήσεις του όρου. Η παλιότερη αναφορά που εντοπίσαμε αναφέρεται στους «λάθρα μεταναστεύσαντες» Ελληνες και τα μέτρα που πήρε το υπουργείο Ναυτικών στο λιμάνι του Πειραιά για να εμποδίσει το ρεύμα της μαζικής φυγής προς την Αμερική («Σκριπ», 26/8/1916).

Οι αναφορές της ίδιας εφημερίδας μετά από μια δεκαετία έχουν πολύ δραματικότερο χαρακτήρα. Κάτω από τον τίτλο «Τα μαρτύρια των Ελλήνων μεταναστών - Πού τους αποστέλλουν εξαπατώντες αυτούς» (16/3/1927), περιγράφεται η περιπέτεια 15 Ελλήνων που μετέβησαν στην Κούβα και από εκεί «παρελήφθησαν από κάποιον πράκτορα Αλεξιάδη» και επιβιβάστηκαν σε μικρό βενζινόπλοιο, «κρυφθέντες εντός μεγάλων δεμάτων χάρτου, διά να εισέλθουν εις την Β. Αμερικήν λαθραίως κατά την εκφόρτωσιν του εμπορεύματος». Κανένας δεν τα κατάφερε: «Κατά τον πλουν τέσσαρα δέματα χάρτου ανηρπάγησαν από τα κύματα και οι εν αυτοίς ατυχείς μετανάσται επνίγησαν. Εις άλλος μετανάστης εθανατώθη οικτρότατα κατά την εκφόρτωσιν του δέματος του χάρτου εντός του οποίου είχε κρυφθή, διότι το βαρούλκον του πλοίου του διετρύπησε την κοιλίαν».

Αντίστοιχο είναι και το δημοσίευμα που υπέδειξε στον Πάνο Τριγάζη ο καθηγητής του ΑΠΘ Γιώργος Τσιάκαλος. Πρόκειται για ρεπορτάζ στο «Εμπρός» με τίτλο «Η λαθρομετανάστευσις εις τον λιμένα Πειραιώς» (26/4/1929):

«Πόσα περιστατικά Ελλήνων λαθρομεταναστών δεν μας είναι γνωστά. Χιλιάδες άνθρωποι γυμνητεύουν, πεινούν περιφερόμενοι εις τον Καναδάν ή την Αργεντινήν όπου έχουν αποσταλή πλανηθέντες παρά των πρακτόρων αυτών οι οποίοι εφρόντισαν να πείσουν τούτους ότι η Γη της Επαγγελίας είναι εκεί και ότι τα δολάρια τους αναμένουν εις τας προκυμαίας. [...] Με ατμόπλοιον επέστρεψαν προ ημερών 17 λαθρομετανάσται. Ούτοι κατήγγειλαν ότι εξαπατήθησαν ενταύθα υπό διαφόρων πρακτόρων, ότι τους πήραν και την τελευταίαν πεντάραν και ότι εις τα αμερικανικά εδάφη αντί χρυσού εύρον την πείναν και την απόγνωσιν... "Φωνάχτε σε όλο τον κόσμο", κατέθεσαν ούτοι. "Γράφτε στις εφημερίδες να μη φεύγη κανείς για εκεί! Τι τραβήξαμε δεν λέγεται. Φυλακή, πείνα, θάνατος, κακομοιριά". Μόλις αποβιβασθούν εις τον Καναδάν ή την Αργεντινήν τους περικυκλώνουν διάφορα πρόσωπα και τους υπόσχονται ότι θα τους εισαγάγουν εις το έδαφος των Ηνωμένων Πολιτειών [αλλά] κατόπιν πολλών περιπετειών τους εγκαταλείπουν πειναλέους και ρακένδυτους». Το δημοσίευμα αναφέρεται και στη σύλληψη όσων οργάνωσαν το ταξίδι των μεταναστών (οι «δουλέμποροι» που θα λέγαμε σήμερα). Ολοι Ελληνες φυσικά.

Οι αναφορές σε «λαθρομετανάστες» πολλαπλασιάζονται όσο πλησιάζει η οικονομική κρίση του 1929 και οι ΗΠΑ πιέζουν τις χώρες προέλευσης μεταναστών να πάρουν μέτρα. Τον όρο «λαθρομετανάστης» για τους Ελληνες χρησιμοποιεί και σε άρθρο του γραμμένο ειδικά για το «Ελεύθερον Βήμα» ο υπουργός Εργασίας των ΗΠΑ, Τζέιμς Ντέιβις (25/2/1928): «Αργά ή γρήγορα, εφόσον δεν υπάρχει νόμιμος περιορισμός διά τον εκτοπισμόν των λαθρομεταναστών, πιστεύω ότι κάθε λαθραίως εισελθών ξένος θα ευρεθή υποψήφιος προς εκτοπισμόν. Διά να σταματήση εντελώς η λαθραία είσοδος θ' απαιτηθούν αυστηρότεροι νόμοι και μεγαλυτέρα οργάνωσις των οικείων υπηρεσιών».

Είχε προηγηθεί εκτενής ανάλυση της ίδιας εφημερίδας για τις νέες συνθήκες που αντιμετωπίζουν οι «λαθρομετανάστες» στις ΗΠΑ (3/1/1928). Το άρθρο εφιστά την προσοχή των «λαθραίων μεταναστών» να μη «αποστέλλωσι τα τέκνα των, τας συζύγους των, τους αδελφούς των και τους άλλους οικείους των εις τας Ηνωμένας Πολιτείας διά των διαφόρων τούτων τυχοδιωκτικών μέσων, τα οποία σκέπτονται απάνθρωπα υποκείμενα διά να κερδίσουν ελάχιστα χρήματα εις βάρος της τιμής και της ζωής των άλλων». Υποδεικνύεται μάλιστα η «κανονική μετανάστευσις», την οποίαν εξασφαλίζουν «μόνο σοβαρά γραφεία μεγάλης περιωπής ισχυρώς οργανωμένα και από πολλών ετών λειτουργούντα [...] τοιαύτα δε γραφεία είναι εν Ελλάδι σχεδόν μόνα τα γραφεία του New York Athens Express Company των Αδελφών Κοντονή».

Ειρωνεία της τύχης. Τον Απρίλιο του ίδιου χρόνου οι αδελφοί Κοντονή συνελήφθησαν, με βαριές κατηγορίες για απάτη, λαθραία μετακίνηση, μέχρι και για φόνο μεταναστών...

Σιγά σιγά, ο όρος «λαθρομετανάστες» έπαυσε να χρησιμοποιείται για Ελληνες. Μετά το τέλος του Β' Παγκόσμιου Πολέμου οι ελληνικές εφημερίδες χαρακτήριζαν «λαθρομετανάστες» τους εβραίους επιζήσαντες του Ολοκαυτώματος που επιχειρούσαν να διαφύγουν στην Παλαιστίνη (βλ. λ.χ. «Εμπρός», 10 και 11/10/1947). Από τότε και μέχρι το 1990 που τον ξαναθυμηθήκαμε, η χρήση του όρου είναι σποραδική και συνήθως γίνεται για να περιγραφούν εγκληματίες που έχουν και την ιδιότητα του αλλοδαπού.

Ας έχουν λοιπόν υπόψη τους αυτό το ιστορικό βάρος του όρου «λαθρομετανάστης» όσοι συνεχίζουν να τον χρησιμοποιούν. Κι ας συλλογιστούν κάθε φορά που τον εκστομίζουν ότι δημιουργήθηκε για να δώσει εγκληματικό περιεχόμενο στη μαζική φυγή από την Ελλάδα απελπισμένων συμπατριωτών μας. 

...

Έγραφε χθες ο Γιάννης Χάρης: “Πόσα περιστατικά Ελλήνων λαθρομεταναστών δεν μας είναι γνωστά. Χιλιάδες άνθρωποι γυμνητεύουν, πεινούν περιφερομένοι εις τον Καναδάν ή την Αργεντινήν όπου έχουν αποσταλή πλανηθέντες παρά των πρακτόρων αυτών οι οποίοι εφρόντισαν να πείσουν τούτους ότι η Γη της Επαγγελίας είναι εκεί και ότι τα δολάρια τους αναμένουν εις τας προκυμαίας (εφημερίδα Εμπρός 1929)”. “800 Έλληνες λαθρομετανάστες ζουν υπό χείριστους κανόνες υγιεινής…” (Ελληνικός Αστήρ του Σικάγου, 1909). “Όλοι εμείς οι λαθραίοι βλέπουμε δύο εφιάλτες. Ο ένας είναι ότι θα πεθάνουμε στην Αμερική ξένοι και ανεπιθύμητοι , και ο άλλος είναι ότι θα μας πιάσει το Ιμιγρέσιο (Immigration Service) και θα μας στείλει πίσω στην Ελλάδα να πεθάνουμε εκεί (Κ.Γ. Σταυράκης, Στα βήματα του Οδυσσέα, εκδ. Πατάκη). Ξανά και ξανά τα ίδια, όχι για τους Χρυσαυγίτες, αλλά για κατά τεκμήριο σοβαρές εφημερίδες που επιμένουν στα περί νόμιμων μεταναστών, που περνούσαν απ΄ το Έλλις Αϊλαντ…”. - See more at: http://www.tharrosnews.gr/news/content/%CE%AD%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B5%CF%82-%CE%BB%CE%B1%CE%B8%CF%81%CE%BF%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%82%E2%80%A6#sthash.NPkAaMAw.dpuf

«Πόσα περιστατικά Ελλήνων λαθρομεταναστών δεν μας είναι γνωστά. 
“Χιλιάδες άνθρωποι γυμνητεύουν, πεινούν περιφερομένοι εις τον Καναδάν ή την Αργεντινήν όπου έχουν αποσταλή πλανηθέντες παρά των πρακτόρων αυτών οι οποίοι εφρόντισαν να πείσουν τούτους ότι η Γη της Επαγγελίας είναι εκεί και ότι τα δολάρια τους αναμένουν εις τας προκυμαίας (εφημερίδα Εμπρός 1929).
“800 Έλληνες λαθρομετανάστες ζουν υπό χείριστους κανόνες υγιεινής…” (Ελληνικός Αστήρ του Σικάγου, 1909). 
“Όλοι εμείς οι λαθραίοι βλέπουμε δύο εφιάλτες. Ο ένας είναι ότι θα πεθάνουμε στην Αμερική ξένοι και ανεπιθύμητοι , και ο άλλος είναι ότι θα μας πιάσει το Ιμιγρέσιο (Immigration Service) και θα μας στείλει πίσω στην Ελλάδα να πεθάνουμε εκεί 
(Κ.Γ. Σταυράκης, Στα βήματα του Οδυσσέα, εκδ. Πατάκη). 
Ξανά και ξανά τα ίδια για όσους τυχόν ακόμη επιμένουν στα περί νόμιμων μεταναστών, 
που περνούσαν απ' το Έλλις Αϊλαντ…”.

Έγραφε χθες ο Γιάννης Χάρης: “Πόσα περιστατικά Ελλήνων λαθρομεταναστών δεν μας είναι γνωστά. Χιλιάδες άνθρωποι γυμνητεύουν, πεινούν περιφερομένοι εις τον Καναδάν ή την Αργεντινήν όπου έχουν αποσταλή πλανηθέντες παρά των πρακτόρων αυτών οι οποίοι εφρόντισαν να πείσουν τούτους ότι η Γη της Επαγγελίας είναι εκεί και ότι τα δολάρια τους αναμένουν εις τας προκυμαίας (εφημερίδα Εμπρός 1929)”. “800 Έλληνες λαθρομετανάστες ζουν υπό χείριστους κανόνες υγιεινής…” (Ελληνικός Αστήρ του Σικάγου, 1909). “Όλοι εμείς οι λαθραίοι βλέπουμε δύο εφιάλτες. Ο ένας είναι ότι θα πεθάνουμε στην Αμερική ξένοι και ανεπιθύμητοι , και ο άλλος είναι ότι θα μας πιάσει το Ιμιγρέσιο (Immigration Service) και θα μας στείλει πίσω στην Ελλάδα να πεθάνουμε εκεί (Κ.Γ. Σταυράκης, Στα βήματα του Οδυσσέα, εκδ. Πατάκη). Ξανά και ξανά τα ίδια, όχι για τους Χρυσαυγίτες, αλλά για κατά τεκμήριο σοβαρές εφημερίδες που επιμένουν στα περί νόμιμων μεταναστών, που περνούσαν απ΄ το Έλλις Αϊλαντ…”. - See more at: http://www.tharrosnews.gr/news/content/%CE%AD%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B5%CF%82-%CE%BB%CE%B1%CE%B8%CF%81%CE%BF%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%82%E2%80%A6#sthash.NPkAaMAw.dpuf