Το παιχνίδι της μίμησης της εξουσίας

Η πεποίθησή μου πως η ζωή "εκεί έξω" είναι γεμάτη προκλήσεις, προσκλήσεις αλλά κι εκπλήξεις και πως, είτε μας αρέσει είτε όχι, αυτή συνεχίζεται έτσι κι αλλιώς και τελείως ανεξάρτητα από τη δική μας βούληση ακόμη κι απολύτως ανεξάρτητα από το ανθρώπινο βιολογικό τέλος του καθενός μας, με συνοδεύει από παιδί. Το υλικό από το οποίο είμαστε φτιαγμένοι είναι αστρικό υλικό οπότε κι αυτό που μένει από τον καθένα μας "στο τέλος" είναι απλώς υλικό για κάτι άλλο. Κι αφού, μέχρι ν' αφήσουμε την τελευταία μας πνοή, την τελευταία προσωπική μας λέξη στην ιστορία, τα κύτταρά μας ανανεώνονται διαρκώς, τίποτα δεν είναι ίδιο ούτε μέσα μας ούτε έξω μας: τα πάντα ρει και τίποτα δεν είναι περισσότερο αληθινό από αυτό. Μπορεί "εμείς" να μην είμαστε αθάνατοι, είναι όμως το υλικό από το οποίο είμαστε φτιαγμένοι. Αθάνατο κι ανακυκλούμενο. Και τίποτα δεν πάει χαμένο από μας.
Γι' αυτό είναι κρίμα κι άδικο να χαραμίζουμε έστω και μια στιγμή αυτού του ταξιδιού που εν συντομία το λέμε ζωή, απλώς κοιτάζοντας έξω απ' το παράθυρο μένοντας απαθείς. Ωραία είναι, δε λέω, και ...ξεκούραστα αλλά και μέσα στο μεταφορικό μέσον συμβαίνουν σπουδαία πράγματα που προσωπικά μου αρέσει, αν δεν μπορώ να συμμετέχω, τουλάχιστον να τα παρακολουθώ. 
Κινηματογράφος λοιπόν...
Τέχνη ή τεχνική; 
Η τεχνική στην υπηρεσία της τέχνης, θα απαντούσα εγώ, σε μια προσπάθεια συγκερασμού σπουδαίων επιτευγμάτων με την αναγκαιότητα έκφρασης των ανθρώπων. 
Ή άλλως...
Η επιστήμη της αποτύπωσης στην ύλη συναισθημάτων που ταλανίζουν τους ανθρώπους.
Ή ακόμα...
Η επιστήμη της αναγκαιότητας της επικοινωνίας μέσω της "εικόνας" και μάλιστα της κινούμενης.

Τον τελευταίο μήνα είδα τρεις ταινίες. Τρεις σπουδαίες ταινίες.
"The Imitation Game"
"Birdman (Or The Unexpected Virtue of Ignorance)"
"Whiplash"

Η πρώτη ταινία μου άρεσε αρκετά οι άλλες δύο, θα σας στενοχωρήσω, όχι και τόσο.

Το "Παιχνίδι της Μίμησης", όπως είναι ο μεταφρασμένος ελληνικός τίτλος, μου άρεσε για πολλούς λόγους. Ένας από αυτούς είναι πως τρέφω μια αδυναμία στον Άλαν Τούρινγκ και τις μηχανές του που αρχικά τις κατασκεύαζε μέσα στο μυαλό του αλλά αν είχε τη δυνατότητα και την ευκαιρία είμαι σίγουρη πως θα ήταν απολύτως ικανός να τις κατασκευάσει και "κανονικά". Ωστόσο, προτού η παραφροσύνη των ανθρώπων, τα κοινωνικά στερεότυπα και τα σκοταδιστικά ταμπού σε σχέση με τις σεξουαλικές του προτιμήσεις τον οδηγήσουν στην αυτοκτονία, πρόλαβε να κατασκευάσει εκείνη τη μηχανή η οποία κατάφερε να αποκρυπτογραφήσει τη γερμανική μηχανή Enigma κι έτσι να σωθούν χιλιάδες ζωές στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι άλλες δύο ταινίες, το "Birdman" και το "Whiplash", δεν κατάφεραν να βρουν τον δρόμο προς την ψυχή μου. Όχι πως δεν ήταν σπουδαίες ταινίες και αυτές. Κάθε άλλο. Και άρτια δομημένες ήταν και αριστοτεχνικά σκηνοθετημένες και οι ηθοποιοί μεγαλούργησαν (ειδικά στο Birdman) όπως επίσης και τα "τεχνικά κλιμάκια" (που είναι και της μοδός) έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό ώστε το αποτέλεσμα να είναι εξόχως εκπληκτικό.
Τους έλειπε όμως εκείνος το "στοιχείο", εκείνο το "υλικό", ο ...αστάθμητος παράγοντας που θα κατάφερνε να σπάσει κι αποκωδικοποιήσει τον δικό μου προσωπικό και περίπλοκο κώδικα.
Δεν είναι πως δεν πέρασα ευχάριστα βλέποντάς τες ή πως δυσανασχέτησα με κάτι. Ίσα ίσα, 
τις παρακολούθησα με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον αλλά όλα αυτά απέχουν πολύ από το να πω ότι "η ταινία αυτή μου άρεσε".
Όμως...
Μια ταινία είναι σπουδαία - κατά τη γνώμη μου - όχι μόνο όταν ανταποκρίνεται στις τεχνικές, σεναριακές, σκηνοθετικές και υποκριτικές προδιαγραφές ώστε να ικανοποιεί το ...αδηφάγο κοινό αλλά - για μένα πάντα - σπουδαία είναι μια ταινία όταν καταφέρνει στον δύστροπο κι ανικανοποίητο θεατή να δώσει "τροφή για σκέψη". Να τον αναγκάσει δηλαδή - αυτόν τον παλιοθεατή - να στρέψει το ενδιαφέρον του από τα στοιχεία ή τη δομή που δεν του αρέσουν, σε μοτίβα ή προβληματισμούς, μέχρι που ο ίδιος τελικά θα δώσει, χωρίς καν να το καταλάβει, το "κλειδί" ώστε να μπορέσει έστω μέρος της ταινίας να βρει τον δρόμο της προς τα ενδόψυχά του. Αρχικά μέσω του οπτικού νεύρου προς τα εγκεφαλικά κύτταρα, εν συνεχεία προς εκείνη τη μάζα των αιμοφόρων αγγείων που τη λέμε καρδιά και τελικά "για δες!!!"

Αν δεν έχετε δει τις παραπάνω ταινίες καλύτερα να σταματήσετε την ανάγνωση τώρα. Παρότι δεν πρόκειται να σας μαρτυρήσω και πολλά εντούτοις αν επιλέξετε να τις δείτε θα είστε προϊδεασμένοι γι' αυτά που αναφέρω κι έτσι η έκπληξη εσάς δεν θα σας περιμένει στη γωνία.

Πάμε λοιπόν...
Το καθοριστικό στοιχείο που ενώνει σαν νήμα τις τρεις αυτές ταινίες - κυρίως όμως τις δύο που δεν μου άρεσαν - είναι το στοιχείο της εξουσίας. Εξουσία που ασκείται χωρίς "εντολή" και από "αναρμόδιο" άτομο. Εξουσία που ασκείται χωρίς καμία επίφαση έστω εξουσιοδότησης και καθόλου επ' αγαθώ αλλά εντελώς για ίδιον συμφέρον και αυτοϊκανοποίηση. Εξουσία που προέρχεται από τα σύνδρομα εγκεφαλικής και ψυχικής ανεπάρκειας και καταλήγει στην προσβολή της προσωπικότητας του άλλου, στον μηδενισμό της προσπάθειάς του να επιτύχει κάτι και στο έργο που επιτελεί από επιλογή του κι όχι τελών εν διατεταγμένη υπηρεσία. 
Με άλλα λόγια εξουσία που ασκείται προκειμένου να έχει η τρικλοποδιά το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
Εξουσία που "από θέση" (νομίζει πως) έχει κάποιος εξαιτίας ή χάρη στο επάγγελμά του, την ιεραρχία του ή την υποτιθέμενη αυθεντία του σε κάτι. 

Στο Birdman παρακολουθούμε την εξουσία που ασκεί ο "κριτικός" στον δημιουργό ενός έργου τέχνης - στη συγκεκριμένη περίπτωση ενός θεατρικού έργου - και μάλιστα προτού ο "κριτής" δει καν το δημιούργημα. Κι ακόμη χειρότερα, δεν τον ενδιαφέρει να το δει. Μια εξουσία που έχει "υφαρπάξει" χάρη στην ανάγκη του αδηφάγου κοινού που του δίνει το δικαίωμα όχι μόνο να κρίνει αλλά και να κατακρίνει a priori κάποιον "που έχει ρισκάρει τα πάντα ενώ ο ίδιος δεν ρισκάρει τίποτα". "I'm going to kill your play" ή αλλιώς "το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου".

Στο Whiplash έχουμε εξουσία στην πιο "κλασική" της μορφή, αυτήν που ασκεί ο δάσκαλος στον μαθητή του και που τη νοεί ως άσκηση εκπαιδευτικού έργου ή εκπαιδευτική άποψη ή τακτική.
Αλλά ενώ το σφάλμα είναι διττό, αφού μέρος της ευθύνης ανήκει και στον μαθητή ο οποίος θέλει διακαώς να γίνει "ο καλύτερος" ή τουλάχιστον "ένας από τους καλύτερους", η καθηγητική αυθεντία αγγίζει τα όρια του παραλόγου: "There are no two words in the English language more harmful than «good job»". "Κι αν αυτές οι δύο λέξεις είχαν ειπωθεί στον Τσάρλι Πάρκερ αυτός δεν θα είχε γίνει ποτέ αυτό που έγινε τελικά". 
Αλλά όπως και στην πραγματική περίπτωση του Τσάρλι Πάρκερ έτσι και στην περίπτωση μυθοπλασίας του μαθητή/ήρωα της ταινίας Whiplash εκείνο που παραγνωρίζεται παντελώς είναι οι συνέπειες της υπέρβασης αυτών των δύο λέξεων "good job".
Μόνο που στην περίπτωση του Whiplash έχουμε να κάνουμε με σενάριο και προεπιλεγμένο τέλος ενώ στην περίπτωση του Bird-Charlie Parker έχουμε να κάνουμε με την ίδια την αληθινή ζωή και το τέλος που η ίδια επιφύλαξε για τον καλύτερο ανάμεσα στους καλύτερους όλων των εποχών.
Το άγχος του καθηγητή να "βγει από την τάξη του" ένας καινούργιος Λούις Άρμστρονγκ ή ένας νέος Τσάρλι Πάρκερ τον αναγκάζει να βγει ο ίδιος έξω από τα όρια της λογικής με ανυπολόγιστες ίσως συνέπειες που όμως την τελευταία στιγμή κι έχοντας "με το μέρος του" τον σκηνοθέτη αποτρέπονται.
Σε κάθε περίπτωση τρεις αριστουργηματικές ταινίες που αν δεν βρείτε την ουσία στον "κυρίως δρόμο" υπάρχει πάντοτε η παράπλευρη κυκλοφορία που κάθε σπουδαία ταινία οφείλει να έχει φροντίσει να προσφέρει στον θεατή ή τον "αναγνώστη" της.